Uzaktan algılama teknolojisi, 1858 yılında bir balona konulan kameranın çektiği siyah/beyaz bir fotoğrafla başlamıştır. LANDSAT uydusunun uzaya atılmasına kadar geçen süre içinde gelişmiş ve günümüzün ihtiyaçlarına cevap verecek seviyeye erişmiştir.
Kameralar 150 yıldan daha uzun bir süre uzaktan algılama hizmetinde kullanılmıştır. Bu kameralar, bir mercek vasıtasıyla elektromanyetik tayfın görünen bandı kapsamındaki hedefleri gümüş tabanlı bir film ortamına kaydeden techizatlardır. Filmler üzerindeki hedefler, siyah/beyaz parlaklık farklarından veya renkli tonlardan istifade ile belirlenmiştir.
Balondan kullanılan kamera deneyimini takiben, 1882 yılında meteorolojik bir uygulama için kamera ile donatılmış bir uçurtma uçurulmuştur. 1909 yılında uçaktan kullanılan bir kamera ile sinema filmi çekilmiştir. Birinci dünya savaşı sırasında, askeri amaçlı kameralar, uçaklara monte edilmiş ve geniş yeryüzü bölgeleri fotoğraflanarak kıymetli bilgiler elde edilmiştir. Hava fotoğraflarının askeri önemini anlayan ülkeler, sadece keşif görevi amaçları için dizayn edilmiş uçakları envanterlerine ithal etmişler ve ikinci dünya savaşında askeri istihbaratın %80’nini hava fotoğraflarından sağlamışlardır.
Keşif uçaklarının gelişmesine paralel olarak 1940’lı yıllarda Infrared’e hassas elemanlar geliştirilmiş ve takiben 1950 yılında üretilen “False color Infrared” filmler, askeri amaçlar ve bitki haritalarının çıkarılması için kullanılmışlardır. Atmosferden yapılan uzaktan algılama konusu, uzay cağının başlarında ortaya çıkmıştır. İkinci dünya harbinden sonra Almanya'dan ele geçirilen V-2 roketleri Viking olarak adlandırılan bir program çerçevesinde otomatik stil ve sinema kamerası ile teçhiz edilerek uzaya atılmıştır. Bu roket yörüngeye oturtulmadan 227 km.lik bir yüksekliğe erişmiştir. Tırmanış esnasında çekilen görüntüler roketin düşmesini takiben elde edilmiş ve uzaydan alınan ilk resimler olarak tarihe geçmiştir.
1 Nisan 1960 tarihinde, Atlas roketi ile insansız TIROS-1 meteorolojik uydusu uzaya gönderilmiştir. Bölgelerin bulut durumunu ve meteorolojik haritalarını çıkarmak için geniş sahaları tarayan vidicon kameralarla teçhiz edilen bu uydunun, dünyaya gönderdiği ilk görüntü 9 mayıs 1960 tarihinde alınmıştır. Takiben aynı amaçlara hizmet eden “Nimbus”, “NOAA” ve “GOES” olarak adlandırılan uydular hizmete girmiştir.
 |
| İlk Meteorolojik Uydu Görüntüsü |
1960-1970 yılları arasında uydular ay ve dünya sathının görüntülenmesini sağlayan sensörlerle teçhiz edilmiştir. 1970’li yıllarda ABD İç İşleri Bakanlığı ile NASA teşkili müştereken, sistematik olarak dünya hakkında bilgi toplamaya yönelik ERTS (Earth Resources Technology Satellites) adı altında bir program oluşturmuştur.
Bu program çerçevesinde 1972 yılında Nimbus meteoroloji uydusunun modifikasyonu ile ERTS-1 uydusu üretilmiştir. 1975 yılında bu programın adı LANDSAT olarak değiştirilmiştir. Takiben üretilen Landsat-2 (1975), Landsat-3 (1978), Landsat-4 (1982), Landsat-5 (1984) uyduları uzaya gönderilmiştir. Bu uydular genel olarak jeolojik ve bitki örtüsü verilerini toplayan çok bantlı (Multispectral Scanner: MSS) ve mekansal çözümlemeli 7 bantlı toprak, arazi örtüsü, hidroloji gibi konusal harita (Thematic Mapper: TM) amaçlı sensörlerle donatılmıştır.
Fransız üretimi SPOT-1 (1986), SPOT-2 (1990), SPOT-3 (1993) uyduları hizmete girmiştir. Bu uydulara, siyah/beyaz görüntü sağlayan Panchromatic ve Landsat verilerinden daha fazla detay veren Multispectral sensörler konulmuştur.
Aralık 1995’de Panchromatic (PAN), Linear Imaging Self-scanning Sensör (LISS-III) ve Wide Field Sensör (WiFS) olarak adlandırılan sensörlerle teçhiz edilmiş IRS (Indian Remote Sensing) uydusu hizmete girmiştir. Eylül 1999’da mekansal çözünürlüğü 1 metre olan Panchromatic ve mekansal çözünürlüğü 4 metre olan Multispectral sensörlere sahip IKONOS uydusu uzaya atılarak göreve başlamıştır.
Uzaktan algılamanın gelişimi; ABD, Fransa, Hindistan, Rusya, Kanada, Japonya, Almanya ve İsrail’in katkıları ile sağlanmış olup aşağıda bunların sadece belli başlılarına kronolojik bir sıra içinde değinilmiştir.
FOTOĞRAFİK METODLAR
1759 Lambert (Fransız) photogrammetry prensiplerine ilişkin ilk ifadeler
1839 Daguerre and Nepce (Fransız) ilk fotoğraf
1840 Totoğraf kullanarak topografik harita üretimi (Fransa)
1855 Trichromatic renkli görüş denemesi (Maxwell)
1858 Paris’in balondan kamera kullanımı ile fotoğrafının çekilmesi
1862 Single-lens beam splitter tekniği ile multispectral görüntünün analizi.
1860 American sivil harbi esnasında, balondan askeri amaçlı fotoğraf çekilmesi
1870 Basit kimyasal renkli projeksiyon sisteminin geliştirilmesi
1880 İngiltere, Fransa ve Rusya uçurtmadan kamera kullanımı
1895 Fotoğraf kullanımı ile Kanada da Topografik gözlem yapıldı (Seville)
1900 3 mercekli multispectral kamera icat edildi (Ives).
1903 Güvercinlere kamera bağlandı
1909 Uçaktan ilk sinema filmi çekildi (Wilbur Wright)
1915 Birinci dünya harbinde İngiliz kraliyet hava kuvvetleri (R.A.F.) tarafından çekilen
keşif fotoğrafları taktik değişliği çalışmalarında kullanıldı.
1917 ABD muhabere birliği tarafından Meksika harbinde hava fotoğrafları kullanıldı.
1920 Petrol jeoloğları petrol aramada hava fotoğraflarını kullandı.
1923 Zeiss tarafından Stereoplanegraph aleti üretildi.
1924 Çok katmanlı renkli (Multilayered color) film geliştirildi
1930 Yer sathının ilk hava spectrophotography’si çekildi Krinov–Rus)
1930 Yer bilmi ve ziraat amaçları için yoğun hava fotoğrafı kullanıldı.
1931 Stratospheric balonda Infrared’e hassas hava filmi test edildi.
1935 Kodachrome filmler piyasaya sürüldü.
1937 Hava keşfinde renli film kullanıldı.
1938 Multiplex photogrammetric plotter cihazı üretildi (Bausch and Lomb).
1940 Kelsh plotterları kullanılmaya başladı
1940-1943 Kamuflaj tesbiti ve pus’a nüfuz eden Siyah/Beyaz, renkli IR filmler gelişti.
1941 Eardley'in “Aerial Photos: Their Use and Interpretation” dokümanı yayınlandı.
1940-1945
İkinci Dünya Harbi gereksinimlerini karşılamak için hava fotoğrafcılığı ve
fotogrametri büyük gelişme gösterdi..
FOTOĞRAFİK OLMAYAN SENSÖR SİSTEMLERİ
1944 “Manual of Photogrammetry” dokümanının ilk baskısı yayınlandı.
1944 Askeri amaçlı olarak su derinliğinin tesbiti için 2 bantlı hava fotoğrafı kullanıldı.
1947 “Spectral Reflectance Properties of Natural Materials” dokümanı yayınlandı.
1950 Orthophoto haritacılık popular oldu..
1952 Jeolojik haritalama için renkli hava fotoğrafı kullanıldı.
1956 “Spectro-zonal photography for mapping soils”isimli soviet dokümanı
yayınlandı.
1960 Renkli filmler hava fotoğrafcılığı kapsamında kullanılmaya başladı.
1960 Colwell'ın “Manual of Photointerpretation and Ray's Aerial Photographs in
Geologic Interpretation and Mapping” dokümanı yayınlandı
1960 Çok bantlı (multispectral) fotoğrafcılıkta dikkate değer bir faaliyet başladı.
1962 ABD ve Rusya 9 mercekli multispectral kamera üretti; Itek firması 1963 yılında
10 mercekli kamerayı üretti.
1964 NASA, dünya kaynaklarının çok bantlı fotoğrafcılıkla araştırılması proğramına
resmen başladı.
1967 Ultra Viole fotoğrafçılığının kullanılmasına başlandı.
1967 ABD Ordu istihkam Kolordusu tarafından 2 bölümlük “Earth Resources Surveys
from Space” dokümanı yayınlandı.
1968 ASP'nin “Manual of Color Aerial Photography” dokümanı yayınlandı.
1968 Apollo-9 ile çok bantlı fotoğrafcılık tecrübesi yapıldı.
1975 ASP'nin “Manual of Remote Sensing” dokümanı yayınlandı.
1800 Sir William Herschel tarafından Infrared tayf bölgesi keşfedildi.
1879 Langley bolometer kullanarak elektriki cisimlerin oluşturduğu ısıyı ölçtü.
1889 Hertz, radyo dalgalarının katı cisimlerden yansımasını tecrübü etti.
1930 İngiltere ve Almanya uçakların bulundukları yerde geceleri meydana getirdiği
termal paternler üzerinde çalıştı.
1940 İngilte ve ABD ikinci dünya harbi esnasında uçakların ve gemilerin radarda
izlenmesi konusunu geliştirdi.
1950 Michigan Universitesi tarafından Infrared sistemler üzerinde geniş bir çalışma
yapıldı.
1954 Synthetic Aperture Radar (SAR) konsepti hazırlandı.
1950 Motorola, Philco, Goodyear, Raytheon firmaları tarafından SLAR ve SAR
sistemleri araştırma ve geliştirme çalışmaları yapıldı
1960 Non-imaging radiometers, scanners, spectrometers and polarimeters
cihazlarının görüntüyü oluşturan muhtelif dedektörleri geliştirildi.
UYDU GÖRÜNTÜLEME SİSTEMLERİ
1891 Rahrmann, foto platformu olarak bir roketin kullanılmasını teklif etti.
1908 Alman Maul, cyro-istikrarlı bir kameranın rokete monte edilmesini geliştirdi.
1946 V-2 rocketi, uzaya atıldı ve fotoğraf çekti.
1957 Rusya, Sputnik-1 uydusunu uzaya gönderdi.
1960 ABD, TIROS-1 uydusunu uzaya attı ve fotoğraf çekti.
1961 Yörüngedeki insansız “Mercury spacecraft MA-4” fotoğraf çekti ve dünyaya
gönderdi. Takiben MA-8 and MA-9 daki Astronotlar tarafından fotoğraflar
çakildi ve dünyaya gönderildi.
1964 TV and diğer sensorler ile donatılmış Nimbus meteorolojik arştırma uydusunun
proğramına başlandı.
1965 Gemini uydusu ile uzayda ilk insanlı uçuş gerçekleştirildi ve bazı renkli
fotoğraflar çekildi.
1965 Gemini uydusu fotoğrafik deneyimlerini geliştirdi.
1965 ABD iç işleri bakanlığı ve NASA, ERTS (Landsat) programına başladı.
1967 Apollo-6 ve 7 dünya yörüngesi etrafında uçuşlara başladı. multispectral
1968 Apollo-9 multispectral fotoğraf çekme deneyimlerine başladı.
1972 ERTS-1 (Landsat) (1972), Landsat-2 (1975) ve Landsat-3 (1978) uzaya atıldı.
1972-73 Astronotlu Skylab uzaya atıldı ve yer araştırma deneyimlerine başladı.
1975 Apollo-Soyuz uzayda uçmaya başladı bazı fotoğraflar çekti.
1978 Seasat-1 uydusu uzaya atıldı. 99 gün sonar düştü
1979 Nimbus-7 uydusu uzaya atıldı.
Kaynak: İşlem GIS, Uzaktan Algılama Kitabı, 2002.
GRAFİK GÖSTERİMİ
Haritacılık, insanlığın en eski uğraş alanlarından biri olarak geçmişte var olmuş ve gelecekte de popülaritesi artarak var olmaya devam edecek olan bir bilim dalıdır. İlk haritacılık faaliyetleri olarak; Mezopotamya uygarlıklarında insanların yaşadıkları yerlerin krokisini çizdiği kil tabletler ve eski Mısır'da Nil nehrinin her yıl taşması sonucunda su altında kalan parsel sınırlarının kaybolması nedeniyle kadastro ve aplikasyon ağırlıklı geometrik çalışmalar gösterilebilir. Ayrıca eski Yunanistan'da Heron ve diğerlerinin yeryuvarının büyüklüğünün ölçülmesi gibi jeodezik temelli çalışmalar yaptığı da bilinmektedir.
